محدودیت در پژوهش (Research Limitations) یکی از نکات مهم در نگارش مقاله است . این محدودیت به خاطر موانعی که در طراحی پژوهش و روش‌شناسی وجود دارد به وجود می‌آید و یافته‌های مقاله را تحت تاثیر قرار می‌دهند. ممکن است پژوهشگران تصور کنند که نوشتن درباره محدودیت‌ها ارزش کار تحقیق را از دید خواننده و داور کاهش دهد و احتمالا به همین سبب تمایلی به مورد بحث قرار دادن محدودیت‌ها نداشته باشند .
اشاره کردن به محدودیت‌های پژوهشی ارزش مقاله را تحت تاثیر قرار می‌دهد ، بنابراین لازم است در مقاله پژوهشی تمام محدودیت‌های مطالعه بیان شوند تا به خواننده‌ها ( ویراستاران ، سایر پژوهشگران، یا عموم مردم) ثابت گردد که از محدودیت‌ها آگاه هستید و ثانیاً توضیح دهید که این محدودیت‌ها چه تاثیری بر نتیجه‌گیری‌های پژوهش داشته‌اند.
علت بیان محدودیت های پژوهش در مقاله پژوهشی
می‌دانیم که محدودیت‌های پژوهش به ضعف‌های احتمالی مطالعه مربوط می‌شود اما نوشتن دربارۀ آن‌ها در پایان مقاله ، مطالعه را قوی‌تر می‌کند . زیرا پیش از آنکه داورها و پژوهشگران مشکلات تحقیق را پیدا کنند نویسنده خود ایراد را شناسایی کرده . همچنین ، اشاره به محدودیت‌های پژوهش نشان می‌دهد که تاثیر ضعف‌های پژوهش کاملاً مدنظر قرار گرفته و درک از موضوع پژوهش عمیق است. از آنجا که همۀ مطالعات دارای محدودیت هستند، صادق بودن و اشاره کردن به جزئیات محدودیت‌ها و نادیده نگرفتن آن‌ها سبب تحت تاثیر قرار دادن پژوهشگران و داوران به‌طور مثبت می‌شود .
انواع محدودیت‌های پژوهشی
دلایل زیادی برای بروز محدودیت‌های پژوهش وجود دارد. اما این محدودیت‌ها را می‌توان در دو دسته تقسیم‌بندی کرد:
۱ _محدودیت‌هایی که نتیجه روش‌شناسی هستند ؛
۲_محدودیت‌هایی که نتیجه مشکلات مرتبط با پژوهشگران است
برای رسیدگی به محدودیت‌های ناشی از مشکلات روش‌شناختی ابتدا باید آن‌ها را به‌طور مستقیم و صریح شناسایی کرد و سپس راهکارهایی را برای رفع آن‌ها در تحقیقات آتی پیشنهاد داد.
نمونه‌ها و چگونگی انتخاب آن‌ها : خطا در نمونه‌برداری زمانی رخ می‌دهد که از روش نمونه‌برداری تصادفی برای انتخاب نمونه استفاده می‌کنیم اما نمونه انتخاب شده ، منعکس کننده جامعۀ آماری مورد نظر نیست. این مسئله منجر به محدودیتی در مطالعه می‌شود که به «سوگیری نمونه» (sample bias) یا «سوگیری انتخاب» معروف است.
برای مثال، اگر برای دستیابی به نتایج پژوهش از پیمایش (survey) استفاده کرده‌اید، از نمونه‌ها (شرکت‌کننده‌ها) درخواست شده است که به سوالات پیمایش پاسخ دهند. با این حال، ممکن است به شرکت‌کنندگان مناسب یا محدودۀ جغرافیایی شرکت‌کنندگان دسترسی نداشته باشید. در این حالت، افرادی که به سوالات پیمایش پاسخ داده‌اند ممکن است نمونه‌های تصادفی واقعی نباشند.
○ عوامل موثر در ایجاد محدودیت پژوهشی :
• اندازه نمونه ناکافی برای اندازه‌گیری‌های آماری :
برای ارائۀ نتایج پژوهشی معتبر هنگام اجرای مطالعه باید اندازۀ نمونه به قدر کافی بزرگ باشد تا بتوان به نتایج پژوهشی معتبر دست یافت. هر چه نمونه بزرگتر باشد، نتایج دقیق‌تر می‌شوند . اگر اندازۀ نمونه کوچک باشد، یافتن رابطه معنادار بین داده‌ها مشکل می‌شود. به‌طور معمول، آزمون‌های آماری به اندازه نمونه بزرگ نیاز دارند تا اطمینان حاصل شود نمونه موجود نماینده جامعۀ آماری است که امکان تعمیم نتایج آماری به کل آن جامعه باشد. نویسنده باید این توانایی را داشته باشد که با استفاده از ابزارهای محاسبات علمی اندازه نمونه مناسب را تخمین بزند.
• کمبود مطالعات پژوهشی در ارتباط با موضوع مقاله
مبنای بخش پیشینه پژوهش ، ارجاع دهی و استناد دهی به کار سایر پژوهشگران است. مبنای نظری سوال پژوهش (research question) براساس مطالعات سایر پژوهشگران شکل می‌گیرد. با این حال، موضوع پژوهشی ممکن است بسیار گسترده باشد به‌طوری‌که در آن زمینه با محدودیت مطالعات پژوهشی مواجه شد.
اگر در ارتباط با موضوعی خاص هیچ پژوهشی انجام نشده باشد یا پژوهش بسیار کمی صورت گرفته باشد، باید گونه‌شناسی پژوهشی جدیدی را به وجود آورد. در این حالت، در بخش محدودیت‌های پژوهش، می‌توانید کمبودهای پژوهشی در مطالعات پیشین را شناسایی و لزومِ تحولات بیشتر در آن حوزه مطالعاتی خاص را پس از تحلیل یافته‌های پژوهش (در بخش Discussion)، ممکن است متوجه شوید که شیوه جمع‌آوری داده‌ها یا شیوه‌ی اندازه‌گیری متغیرها سبب شده است که توانایی‌تان برای تحلیل کامل نتایج محدود شود. برای مثال، فکر می‌کنید که می‌بایست سوالات پیمایش (survey questions) را با چشم‌انداز بهتری مطرح می‌کردید یا نتوانسته‌اید پرسش مهمی را در پیمایش بگنجانید. در این حالت، با مطرح کردن لزوم اصلاح روش‌های خاص برای جمع‌آوری داده توسط سایر پژوهشگران به محدودیتی که در پژوهش‌تان وجود دارد اشاره می‌کنید.
•شناسایی محدودیت :
این بخش بایستی ۱۰ تا ۲۰ درصد از بحث درباره محدودیت‌ها را تشکیل دهد . در اولین گام ، باید محدودیت خاصی را شناسایی شود که بر مطالعه تاثیر گذاشته است. پژوهش‌ها محدودیت‌های احتمالی بسیاری دارند اما نیازی نیست تمام آن‌ها شرح داده شود . یک نقد ۲۰۰ تا ۵۰۰ کلمه‌ای برای این بخش مناسب است که در ابتدا محدودیت‌های پژوهش را شناسایی و سپس اهمیت آن‌ها ارزیابی می‌شود.
• محدودیت‌ها ی معمول پژوهشی :
باید به محدودیت‌های مرتبط با پژوهشگر یا پژوهشگران توجه شود و راهکارهایی برای کاهش محدودیت‌ها ارائه شود. این موارد راهکارهایی هستند که هم می‌توانند پژوهش را بهبود دهند و هم می‌توانند در مطالعات آینده هر نویسنده استفاده شوند.
• دسترسی محدود به داده
اگر در پژوهش از افراد یا سازمان‌های خاص نظرسنجی شود، ممکن است دسترسی به پاسخ‌دهنده‌ها محدود باشد. دسترسی محدود ، نویسنده را وادار می‌کند طراحی یا ساختار پژوهش را تغییر دهید. در این حالت، علت دسترسی محدود باید شرح داده شود و اطمینان یافت که مطالعات هنوز هم علی‌رغم این محدودیت‌ها از پایایی (reliability) و روایی (validity) برخوردارند.
• محدودیت زمانی
همانطور که دانش‌آموزان برای ارائه تکالیف کلاسی محدودیت زمانی دارند، پژوهشگران آکادمیک نیز باید مقالات پژوهشی خود را پیش از مهلت تعیین‌شده (deadline) برای ژورنال سابمیت کند . بنابراین، زمان محدود سبب می‌شود برای مطالعه مسئله پژوهش و اندازه‌گیری تغییرات در طول زمان فرصت کافی نباشد . باید اطمینان یافت مسئله پژوهشی که انتخاب می‌شود پیش از مهلت تعیین‌شده تکمیل گردد . اگر محدودیت زمان بر مطالعه تاثیر منفی گذاشته است ، بایستی در بخش Limitations به تاثیر محدودیت زمانی و نیاز به مطالعات آتی برای پاسخ‌دهی به سوال پژوهش اشاره شود . برای مثال؛ استفاده از مطالعات طولی (longitudinal study).
پژوهشگران، به سبب پیش‌زمینه فرهنگی و چشم‌اندازی که نسبت به پدیده‌ای خاص دارند ، ممکن است نظرات جانب‌دارانه‌ای داشته باشند و این موضوع ممکن است بر مشروعیت مطالعه تاثیر گذارد. همچنین ، پژوهشگران ممکن است نسبت به نتایج یا داده‌هایی که از فرضیات‌شان حمایت می‌کند سوگیری داشته باشند. برای اجتناب از این موضوع، نویسنده یا نویسنده‌های مطالعه باید بررسی کنند آیا روشی که مسئله پژوهش مطرح شده و فرایند جمع‌آوری داده‌ها درست بوده است یا خیر؟.
نظم‌دهی به بحث درباره محدودیت‌ها (Discussion of Limitations) ؟
هنگام بحث درباره محدویت‌های مطالعه، باید به خوبی شرح داده شود که این محدودیت‌ها چگونه بر یافته‌های پژوهش تاثیر گذاشته‌اند. ممکن است پژوهش محدودیت‌های متعدد داشته باشد اما باید آن‌هایی توضیح داده شود که به‌طور مستقیم به مسئله پژوهش مربوط و بر آن تاثیر داشته است.
بخش محدودیت‌ها را می‌توان به سه مرحله تقسیم کرد:
- شناسایی محدودیت‌ها
- توضیح چگونگی تاثیرگذاری محدودیت‌ها بر مطالعه
- ارائه پیشنهاد مسیرهایی برای مطالعات آتی و جایگزین‌های فعلی
1_ شناسایی محدودیت
این بخش شامل ۱۰ تا ۲۰ درصد از بحث دربارۀ محدودیت‌ها است که در اولین گام ، نویسنده باید محدودیت خاصی که بر مطالعه تاثیر گذاشته است را شناسایی کند . پژوهش‌ها محدودیت‌های احتمالی بسیاری دارند اما نیازی نیست تمام آن‌ها بیان گردد . یک نقد ۲۰۰ تا ۵۰۰ کلمه‌ای برای این بخش مناسب است. در ابتدا، محدودیت‌های پژوهش را شناسایی و اهمیت آن‌ها را ارزیابی کنید.
2_ توضیح دربارۀ محدودیت‌ها با ذکر جزئیات
این بخش ۶۰ _ ۷۰ درصد از بحث دربارۀ محدودیت‌ها را تشکیل می‌دهد. پس از شناسایی محدودیت‌های پژوهش، باید ماهیت آن‌ها توضیح داده شود و اینکه چگونه بر مطالعه تاثیر گذاشته‌اند. برای مثال، هنگام پژوهش کمی، کمبود نمونه‌های تصادفی مسئله مهمی است که باید به آن اشاره شود. از طرف دیگر، ناتوانی در تعمیم یافته‌های پژوهش دیگر مسئله‌ای است که باید در پژوهش‌های کمی به آن اشاره شود. “شرح دهید که این محدودیت‌ها چه تاثیری در نتایج و پیامدهای پژوهش داشته‌اند و مخاطب را دربارۀ انتخاب‌هایی که از میان این روش‌های محدودکننده داشته‌اید توجیه کنید. همچنین، مطمئن شوید که این محدودیت‌ها کیفیت تز یا مقاله شما را پایین نیاورده باشند.”
3_ ارائه پیشنهادهایی برای مطالعات آتی و جایگزین‌های فعلی
محدودیت‌های این بخش باید ۱۰ _۲۰ درصد از بحث درباره محدودیت‌ها را تشکیل دهد.پس از آنکه محدودیت‌ها بیان شدند، باید روش‌هایی را برای برطرف‌کردن این محدودیت‌ها در مطالعات آتی تبیین شوند. یکی از روش‌ها ارائه‌کردن رویکردهای جایگزین برای اجتناب از مشکلات یا پر کردن شکاف‌های پژوهشی است. دربارۀ مزایا و معایب این جایگزین‌ها بحث شود و به روشنی بیان گردد که چرا پژوهشگران باید از این رویکردها استفاده کنند.
در نهایت اطمینان یابید که در جریان رویکردهای استفاده‌شده توسط مطالعات پیشین و تاثیر آن بر یافته‌ها هستید. همچنین به مقالات مروری و نهادهای پژوهشی استناددهی کنید که این رویکردها را پیشنهاد داده‌اند. این کار سبب می‌شود تا از رویکردهایی که در مطالعه استفاده گردیده پشتیبانی شود و سپس توضیح می‌دهید که چرا انتخاب این رویکردها منجر به محدودیت در پژوهش شده است. این فرایند رویکرد نویسنده را توجیه و از تصمیم برای انتخاب این رویکرد دفاع می‌کند و بر امکان‌پذیری سایر رویکردها مهر تایید می‌زند.
